Çocuk Edebiyatı İnceleme Çocuk Kitabı Nasıl Seçilir? Dikkat Edilmesi Gereken 6 Konu

Çocuk Kitabı Nasıl Seçilir? Dikkat Edilmesi Gereken 6 Konu

0
2,919

“Çocuk kitabı nasıl seçilir” sorusu, her anne ve babanın çocukları için kitap bakarken sıklıkla sorduğu sorudur. Çocuklar için kitap seçmek gerçekten büyük bir özen ve hassasiyet gerektirir. Sizlere yardımcı olabilmek adına, bu yazımızda çocuk kitabı seçerken dikkat edilmesi gereken 6 konuyu ele aldık.  

Bu yazıda ne okuyacaksınız?

Çocuk kitabı nasıl seçilir?

cocuk-kitabi-nasil-secilir

Ebeveynlerin dikkat etmesi ve hassas olması gereken konulardan biridir kitap seçimi. Çocuk kitapları, yazık ki ülkemizde kimi zaman dikkatsizce basılmakta, yeterlilik ölçüsü kimi zaman yayınevlerinin dikkatinden kaçmaktadır. Özellikle parayla kitap basan yayın evlerindeki artış, yayıncılık sektöründe kaliteyi inanılmaz derecede düşürmüştür. Sadece çocuk kitapları değil, diğer bütün edebi türlerde de seviye düşmüş, kafası karışan okuyucu, kaliteli ve kalitesiz kitapları birbirinden ayırt edemez hale gelmiştir. Her ne kadar dikkatli ve seçici okuyucuların aradaki farkı anlaması zor olmasa da, maalesef toplumumuzun ciddi bir bölümü seviyesiz yayınlara maruz kalmaktadır.

Konumuz, “çocuk  kitabı nasıl seçilir; çocuk kitabı seçerken nelere dikkat edilmelidir” olduğu için yayıncılık sektörünün içinde bulunduğu bu üzücü durumu şimdilik bir kenara bırakıyorum.

Öncelikle belirtmekte fayda var ki; çocuk kitabı yazmak isteyen herkesin, pedagojik bir bakış açısına sahip olması veya çocuk kitaplarının bir pedagog desteği alınarak basılması önemli bir konudur. Maalesef ülkemizdeki büyük yayınevleri de dahil, pek çok yayınevinin çocuk kitapları için böyle bir uygulaması bulunmamaktadır. Hal böyle olunca da çocuklarımız, her anlamda dikkatsizce basılan kitaplarla karşı karşıya kalmaktadır.

Kaliteli olanı seçme görevi yine biz anne babalarda!

Çocuklarımızın bedensel sağlıkları ile ilgili göstermiş olduğumuz hassasiyeti, ruhsal sağlıkları söz konusu olduğunda da gösterebilmeliyiz. Faydası olmayacağını hatta zarar vereceğini bildiğimiz bir gıdayı çocuklarımıza gönül rahatlığı ile vermiyorsak, ruhsal sağlıklarını düşünerek de önümüze gelen her kitabı ellerine vermemeliyiz.

Çocuklar okudukları kitaplardan, kitaplardaki karakterlerden ister istemez etkilenirler. Kimi zaman bu etki tahminlerimizin ötesinde bir etki olabilir. Özellikle okul çağına henüz girmemiş küçük çocuklar, bizim onlar için okuduğumuz kitaplardaki karakterleri gerçek yaşamla bağdaştırabilir. Bu durum bazı çocuklarda 8-9 yaşına kadar devam edebilir.

Çocuk kitabı nasıl seçilir? Çocuk kitabı seçerken dikkat edilmesi gereken 6 konu;
cocuk-kitabi-secerken-dikkat-edilmesi-gerekenler

Bütün bu saydığımız faktörleri göz önünde bulundurarak, çocuklar için kitap seçerken dikkat etmemiz gerekenleri başlıklar halinde sıralayalım.

1-) Kitap çocuğun yaşına uygun mu?

Öncelikle, satın alacağımız kitabın, çocuğumuzun gelişim dönemine ve yaşına uygun olup olmadığı konusuna dikkat etmeliyiz. Yaşına uygun olmayan bir kitap, (seviyesinin altında veya üstünde fark etmez) çocuğumuzun kitaplarla olan ilişkisini olumsuz etkileyebilir. Çocuklarımıza kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için dikkat etmemiz gereken ilk ve en önemli konu budur. Seçtiğimiz kitaplar, çocuğumuzun yaşına mutlaka uygun olmalıdır.

Hangi yaşta hangi kitaplar seçilmelidir?

Çocuklarımız, kitaplarla ne kadar erken haşir neşir olmaya başlarlar ve ne kadar erken tanışırlarsa, kitap sevgisi de o derece fazla olacaktır. Yeter ki doğru kitapları seçmesini bilelim.

1-3 yaş arası:

Bu yaş grubu çocuklar için seçilecek kitaplar, bol resimli, rengarenk, parlak, kabartmalı resimlerin (hayvan, taşıt, meyve vb.) yer aldığı, dikkat çekici kitaplar olmalıdır. Bebekler için, zarar veremeyecekleri ve zarar görmeyecekleri bir biçimde, ahşaptan veya bezden yapılmış kitaplar seçebilirsiniz.

Hiç yazısı olmayan kitaplar, çocukların kendi üretecekleri senaryo ile birlikte hayal dünyalarının gelişmesine yardımcı olacaktır. 2 yaş ve üstü çocuklar, dinlemeyi çok severler. Doğru kitap tercihleri ile çocuklarımıza kitap sevgisini kazandırmanın temellerini bu yaşlarda atabiliriz.

Araba, tren, gemi ve uçak biçiminde hazırlanmış kitaplar, bu yaşlardayken oğlumun dikkatini çok fazla çekmişti.

3-5 yaş arası:

Bu yaş grubu için seçilecek olan kitaplarda metin yoğunluğu fazla olmamalı, yine resim ağırlıklı olmasına dikkat edilmelidir. Öğrendikleri nesnelerle, hayvanlarla, meyvelerle, taşıtlarla ilgili kitaplar ilgilerini çekecektir. Tekerleme, bilmece ve az metin içeren masal kitapları bu yaş grubu çocuklar için uygundur.

6-8 yaş arası: 

Çocuklarımızla birlikte kitap okurken, seçtiğimiz kitabın kurgusal açıdan güçlü olmasına, kitaptaki kahramanların çocuklarımızın karakter gelişimine olumlu katkıda bulunmasına, her yaş grubunda büyük önem vermeliyiz. Yine her yaş grubu için, baskı kalitesine, resimlerin canlılığına, resimlerle kitabın akışının uyumluluğuna dikkat edilmelidir.

Bu yaş grubu çocuklar için seçeceğimiz kitapların, bilhassa okumayı öğrendikten sonra kendi başlarına okuyacakları kitapların, günlük dille yazılmış olmasına dikkat etmek gerekir. 6-8 yaş grubu çocuklar için hazırlanan bilgi içerikli kitaplar (ilgi alanlarına uygun olmalı), merak duygularını arttırır ve öğrenmeyi teşvik eder.

9 yaş ve üstü:

9 yaş üstü çocuklar için kitaplar, ebeveyn kontrolünde olmak koşuluyla çocukla birlikte seçilmelidir. Kitap seçerken, kişisel tercihleri ve ilgi alanları mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

2-) Kitap çocuğun ilgi alanına uygun mu?

Her çocuk birbirinden farklı kişilik özelliklerine sahiptir. İlgileri, becerileri, meraklı oldukları alanlar birbirinden farklılık gösterir. Çocukların ilgi alanı, elbette cinsiyete bağlı olarak da değişir.

Çocuğumuzu iyi tanımalı, ilgi alanlarına yönelik kitaplar seçmeli/seçmelerine yardımcı olmalıyız. Okuma keyfi ve alışkanlığının devamı için önemli bir diğer konu da budur. Örneğin, kahramanları hayvanlar olan bir kitap, hayvanlara karşı ilgisi olan bir çocuğun beğenisini kazanacak ve çocuk bu kitabı keyifle okuyacaktır. Yine bir erkek çocuğu, ana karakteri kız olan bir kitabı okumaktan bir kız çocuğu kadar keyif almayacaktır.

3-) Kitap çocukta heyecan uyandırıyor mu? Kitap çocuk için eğlenceli mi?

Sıkıcı olarak tabir edebileceğimiz, her satırı didaktik bir kitabı, biz yetişkinler bile okumakta zorlanırız. Çocuğumuz için seçeceğimiz kitap, eğer kurgusal bir kitap ise sağlam bir kurguya sahip olmalı, baştan sona heyecan uyandırmalı ve kaliteli bir mizahi dille yazılmış olmalıdır. Okudukları kitapların, çocukları heyecanlandırması ve eğlendirebilmesi önemlidir.

4-) Kitabın yazım diline dikkat edilmiş mi? Çocuk üslubuna uygun mu?

Kitabın, dil bilgisi kuralları çerçevesinde yazılmış olması bir diğer önemli konudur. Kitap, yazım yanlışları içermemelidir ve noktalama işaretleri doğru kullanılmış olmalıdır. Kitap alırken baskıdan kaynaklı hatalara da dikkat etmek gerekir. Dil bilgisine dikkat edilmemesi ve basımdan kaynaklı hatalar, okuma zevkini öldürür.

Ayrıca bazı kitaplarda, mizah adı altında yer alan argo tabirler, çocuklarımıza olumsuz örnek olur ve ahlaklarının bozulmasına sebebiyet verir. Çocuklar için kitap seçerken bu konuya da ayrıca dikkat etmek gerekir.

7-12 yaş çocuklar için seçilecek kitaplardaki yazım diliyle ilgili, fazlaca devrik cümle içermemesine dikkat edilmelidir. Devrik cümlelerin yoğunluğu, bu yaş grubu çocukların dikkatini dağıtır ve anlamalarını güçleştirir.

5-) Kitabın kahramanları kimler? 

Çocuk kitabı seçerken dikkat etmemiz gereken konulardan biri de kitapta yer alan kahramanlardır. Çocuk kitaplarında yer alan kahramanlar, çocuk psikolojisine uygun tavır ve davranışlar sergilemelidir. Yani kitabın kahramanları, davranışları ve sözleriyle çocuklarımıza örnek olmalı, olumsuz tavır ve söylemleriyle çocuklarımızın ruh sağlığına ve sağlıklı gelişimine zarar vermemelidir.

6-) Kazanımları neler? Kitap çocuğa ne kazandırıyor?

Çocuğumuz kitabı okudu ve bitirdi. Peki ya okuduğu kitaptan ne tür bir kazanım elde etti? Yeni bilgiler mi öğrendi? Karakter gelişimini olumlu yönde destekleyecek çıkarımlar yaptı mı?

Seçilecek olan kitabın, çocuğumuzun ruhsal gelişimine katkıda bulunması, karakter gelişimini desteklemesi, çocuğumuza yeni ve ilgi çekici bilgiler edindirmesi oldukça önemlidir. Heyecanlandım, güldüm, eğlendim ve bitti olmamalı, pedagojik açıdan en az bir kazanım sağlıyor olmasına dikkat edilmelidir.

Çocuk kitabı nasıl seçilir? Anne babalara ek öneriler;
 anne-babalara-cocuk-kitabi-secme-konusunda-oneriler

“Çocuk kitabı nasıl seçilir” sorusuna yanıt ararken, aslında çocuklarımız doğru kitabı seçme konusunda bize büyük ölçüde yardımcı olmaktadırlar. Bizim yapmamız gereken tek şey birazcık dikkatli olmaktır.
Çocuğumuzu iyi tanır, ilgi alanlarını ve onları nelerin heyecanlandırdığını iyi bilirsek, onlar için doğru kitaplar seçebiliriz.
Okumaktan en çok hoşlandıkları birkaç kitap (favori kitapları da diyebiliriz), bizlere seçeceğimiz kitaplar konusunda ipucu verir.

Küçük Kara Balık, Çocuk Kalbi, Şeker Portakalı, Küçük Prens gibi bazı çocuk kitapları, küçük büyük demeden herkesin deneyimlemesi gereken klasik kitaplardır. Ancak bazı çocuklara klasikler olarak tabir ettiğimiz kitaplar ilgi çekici gelirken, bazılarına ise günümüzde yazılmış, güncel içerikli kitaplar cazip gelir. Çocuğumuzun kitap zevkini önemsemeli ve dayatmalardan kesinlikle kaçınmalıyız. Bazı kitapları okumaları için ise doğru zamanı beklemeliyiz. Keza; kitap sevgisi aşılamak isterken, tam tersi bir etkiyle onların kitaplardan uzaklaşmasına neden olabiliriz.

Kitap seçimi ile ilgili zorluk yaşadığınızda, bu konuyla ilgili fikir ve önerilerine güvenebileceğiniz kimselerden veya çocuğunuzun öğretmeninden yardım alabilirsiniz. Çünkü çocuklar için kitap seçimi hassasiyet gerektiren önemli bir konudur.

Bir sonraki yazımızda, çocuklara kitap okuma alışkanlığını kazandırma konusunda neler yapılması gerektiğini ele almayı düşünüyorum.

Ayrıca fırsat buldukça, yaş gruplarına ve sınıf seviyelerine göre satın alınabilecek kitap isimlerini, buradan sizlerle paylaşmaya gayret edeceğim…

Pedagog Ercüment EŞSİZ

 

Daha Fazla İlgili Makaleyi Yükle
Daha Fazla Yükle Edebiyat Çocuk
Daha Fazla Yükle İnceleme

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

2023 Kırmızı Kalem Edebiyat Öykü Yarışması Sonuçlandı

2023 Kırmızı Kalem Edebiyat Öykü Yarışması Sonuçlandı. Yediveren Yayınları ve Banliyö Ajan…