Klasisizm nedir, özellikleri nelerdir, temsilcileri kimlerdir? Öne çıkmış yapıtlar… Ne zaman doğdu ve gelişti? Klasizm, Klasisizm… Detaylar Edebiyat Çocuk‘ta…
Bu yazıda ne okuyacaksınız?
Klasisizm nedir? Özellikleri nelerdir?
XVI. asrın ortalarında beliren klasisizm akımı Türk Dil Kurumu‘nun Çevrimiçi Türkçe Sözlüğünde şu şekilde tanımlanır:
“Eski Yunan, Roma sanatından, edebiyatından kaynaklanan, XVII. yüzyılda Fransa’dan yayılan sanat ve edebiyat çığırı.”
XVII. asırda gelişmeye başlayan klasisizm akımı, Fransa’da ortaya çıkmıştır. Monarşik yönetimlerin gelişmesine paralel olarak ortaya çıkan bu akım, rasyonalizmi merkeze alır, dilin kurallı olarak kullanılmasını öngörür ve pozitivizmi düşünce temeli yapar. Bu akımın temelinde akıl ve sağduyu vardır. “Düşünüyorum, öyleyse varım.” Descartes’in aklı öne aldığı ve klasisizmde çok fazla önemsenen bir düşüncedir. Her şey aklın kontrolünde olmalıdır. Aşırılıklardan sakınmak, tutkulara iradeyle yön vermek gerekir. Çünkü insan erdemlidir. Klasisizmin kurallarını Boileau belirlemiştir:
“Aklı seviniz, eserleriniz görkem ve değerini akıldan alsın.”
Klasisizmin konusu
Bu yazın akımında konular daha çok tarih ve mitolojiden alınır. Bilhassa Yunan ve Latin edebiyatındaki konular tekrarlanır. Bunun nedeni, klasik sanatçının en mükemmel sanat olarak Antik Çağ edebiyatını görmesidir. Antik Çağ insanı hem fiziksel hem de ruhsal özellikleri ile edebiyatın konusu olur. Bu insan yüksek sınıflara mensup, soylu bir bireydir ve evrensel özelliklere sahiptir. Zaafları yoktur, sıradan insanlar gibi kusurlu değildir.
Klasisizmde dil ve üslup
Bu akımda yazarlar olayları anlatırken kendisini gizler, duygu, zaaf, tutku ve sırlarının esiri olmaz. Dolayısıyla duygular ifade edilmez. Okur ya da izleyici tipler üzerinde durumalıdır. Yapıtlarda biçimsel mükemmellik çok önemlidir. Gereksiz sözler bulunmamalı, anlatılmak istenenler net olarak ortaya konmalıdır. Yapmacıklıktan uzak, sade ve ağırbaşlı bir üslup seçilmelidir. Seçilen konular gerçek hayata uygun olmalıdır. Anlatılanlar inandırıcı olmalıdır.
Klasisizmin Temsilcileri
Klasisizm akımında tiyatro ön plandadır. Trajedilerde net kurallar vardır ve bunlar uygulanır. Edebiyatçıların tercih ettiği türlerle yapıtlar şöyledir:
- Corneille: Le Cid, Horace (Tragedya)
- Racine: Andromaque, İphigenie (Tragedya)
- Moliere: Gülünç Kibarlar, Tartuffe, Zoraki Tabip, Cimri, Kibarlık Budalası, Scapin’in Dolaptan, Hastalık Hastası (Komedya)
- Bouileu: Manzum mektup ve yergi
- La Fontaine: Fabller
- Descartes: Yöntem Üzerine Nutuk (Felsefe)
- Pascal: Düşünceler
- La Bruyere: Karakterler (Portre)
- Fenelon: Telemak (Roman)
- Madam de la Fayette: Prenses de Clives (Roman)
- Şinasi: Şair Evlenmesi (Tiyatro)
Klasisizmin ana nitelikleri
Klasisizm, akıl ve sağduyudan yanadır, insan doğasını önemser. Konular eski Yunan ve Latin edebiyatından alınır. Mükemmeliyetçilik esastır. Akımın diğer özellikleri şöyledir:
- Sanat sanat içindir.
- Sanatçılar, eserlerinde şahsiyetlerini gizler.
- Bireyler hep aynı duygu ve düşüncelere sahiptir, değişmez tipler vardır.
- Fiziki ve toplumsal çevre oldukça önemlidir.
- Kahramanlar, ruhi özellikleri ile ele alınır.
- Tiyatroda üç birlik kuralı -yerde, zamanda ve olayda birlik- uyulur muştur.
