Şiir inceleme çalışmaları nasıl yapılır? Şiir tahlili… Şiir analizi… Şiir kuramları… Şiir analiz metotları… Şiirler nasıl incelenir? Bir şiiri hangi açılardan değerlendirebiliriz? İçerik incelemesi… Yapısal inceleme… Detaylar Edebiyat Çocuk‘ta…
Bu yazıda ne okuyacaksınız?
Şiir inceleme çalışmaları nasıl yapılır?
Dilin ön plana çıktığı metinlerden biri olan şiirler pek farklı açılardan değerlendirilebilir. Çok farklı şiir inceleme metotları vardır ancak biz burada ikisinin üzerinde duracağız:
- Muhteva (içerik) incelemesi
- Yapısal inceleme
Klasik bir inceleme metodu olarak ön plana çıkan bu metotlar, bir şiirin hem içerik hem de yapı açısından okura neler sunduğunu değerlendirmek üzere oldukça önemlidir. Bir şiirin ne anlattığını, nelerden bahsettiğini, şairin yapısal unsurları ne şekilde kullandığını, estetik olarak şiire neler kattığını ancak içerik ve yapı incelemeleri vasıtasıyla görebiliriz.
Muhteva (içerik) incelemesi
Muhteva sözcüğü Türk Dil Kurumu‘nun çevrimiçi Türkçe sözlüğünde şu anlamlara gelmektedir:
“Bir şeyin içinde bulunanların bütünü, muhteva, mazruf. Sözlü veya yazılı anlatımda verilmek istenen öz, düşünce, duygu ve imgelerin bütünü. Bir kelimenin veya kavramın anlamı. Herhangi bir ruhsal süreç veya düşünsel işlevi oluşturan ögelerin bütünü. Bir cümle veya yargıda açıkça söylenmemekle birlikte var olduğu anlaşılabilen, zımni.”
Bu tanımlardan yola çıkarak diyebiliriz ki içerik incelemelerinde öne çıkan husus, şiirin ne anlattığını ortaya koymaktır. Bunun için tematik bir değerlendirme yapmak mümkündür. Şiirdeki imgeler, semboller, metaforlar ve benzetmeler içeriği teşkil eden unsurlardır. Bütün bunların şiir için ne gibi bir öneme sahip olduğunu içerik incelemesiyle tespit etmek mümkündür.
Yapısal inceleme
Yapısal inceleme, şiirin yapısını oluşturan unsurları değerlendirmektir. Bu unsurları değerlendirmek şiirin ne gibi bir yolla kurulduğunu da ortaya koyabilir. Ki bu yüzden olcukça önemlidir. Peki, yapısal incelemede neler yapılır?
- Şiirin dizelerinin arz ettiği durum değerlendirilir. Şiir beyitlerle mi, bentlerle mi yoksa dörtlüklerle mi kurulmuş?
- Ölçüsüne bakılır. Aruz ölçüsüyle mi, hece ölçüsüyle mi, yoksa serbest olarak mı yazılmış?
- Kafiye ve redif incelemeleri yapılır. Kafiye ve redif kullanılmış mı, kullanılmamış mı? Kullanılmışsa eğer şiirin estetiğine ne katmış?
- Ses tekrarları değerlendirilir. Ses tekrarları şiirin güzelliğini artırır. Şiir ritmik bir yapıya sahip mi?
Bütün bu sorular şiirin yapısal olarak ne durumda olduğunu belirlemek üzere yol gösterici olur.
