İlahi nazım biçimi ve özellikleri… İlahi nazım biçimi nedir? Hangi şairlerce yazılmıştır? Özellikleri nelerdir? İlahiler neden yazılır? Bütün bu bilgiler Edebiyat Çocuk‘un bugünkü yazısında…
Bu yazıda ne okuyacaksınız?
İlahi edebiyat nazım şekli ve özellikleri
Dini konularla ilgili kaleme alınan ilahiler, tekke tasavvuf edebiyatı nazım şekillerindendir. İlâhînin kelime anlamı anlamı
“Allah’la ilgili, Allah’a özgü olandır.”
Bunun için ilâhilerde genel olarak Allah’a karşı hissedilen sevgi ve bütün dini konular bu nazım şeklinde dile getirilir. Bu açıdan ilâhiler ile divan edebiyatındaki “tevhid” ve “münâcât’lar arasında benzerlikler bulunur. Söz konusu iki nazım biçimini ayıran şeyse, ilâhilerin tekke ve dergâhlarda âyinlerde belli bir makamla söylenmesidir.
İlâhiler genellikle 7, 8, 11, 14 ve 16’lı hece ölçüsü ile yazılır. Bunlardan en fazla 7 ve 8’liler tercih edilir ve şiirler 4’lükler şeklinde yazılır. 11,14 ve 16’lılarsa beyitler ile kaleme alınır. Dörtlükler ile kaleme alınanların kafiye düzeni koşmalara, beyitler ile yazılanlarınki de gazellere benzer. Bazı tekke şairlerinin aruz ile de ilâhiler yazdığı bilinir. İlahi konusunda, Türk edebiyatında en çok tanınan şair Yunus Emre’dir.
İlahilerin konuları nelerdir?
İlâhîler, genellikle Allah’ın varlığını, birliğini, yüceliğini ve kuvvetini anlatır. Heceyle aruzun kullanılabildiği ilâhîler, değişik tarikatlarda farklı adlar ile yazılır:
- Âyin: Mevlevîlerde
- Tapuğ: Gülşenîlerde
- Durak: Halvetîlerde
- Cumhur: Mevlevîlerel ve Bektaşîlerde
- Nefes: Alevîlerde ve Bektaşîlerde
- Deme (deyiş): Alevilerde
Yunus Emre, Kaygusuz Abdal ve Hacı Bayram Veli ilahi yazan şairlerdendir.
İlahi örneği-Yunus Emre
Arayı arayı bulsam izini
İzinin tozuna sürsem yüzümü
Hak nasib eylese görsem yüzünü
Ya Muhammed canım arzular seni
Bir mübarek sefer olsa da gitsem
Kabe yollarında tozlara bat sam
Hub cemalin bir kez düşümde görsem
Ya Muhammed canım arzular seni
Zerrece kalmadı kalbimde hile
Sıdk ile girmişem ben bu hak yola
Ebu Bekir, Ömer, Osman’da bile
Ya Muhammed canım arzular seni
Ali ve Hasan, Hüseyin anda
Sevdası gönüllerde muhabbet canda
Yarın mahşer günü Hak divanda
Ya Muhammed canım arzular seni
Yunus senin methin eder dillerde
Dillerde dillerde her gönüllerde
Arayı arayı gurbet illerde
Ya Muhammed canım arzular seni
Yunus Emre
