Devriye nedir? Devriyelerin özellikleri nelerdir? Tekke ve tasavvuf edebiyatı… Devir kuramı… Dinsel şiirler… Alevi-Bektaşi geleceği… Edebiyat Çocuk‘ta bugün…
Devriye Nedir? Devriyenin özellikleri Nelerdir?
Tekke-tasavvuf edebiyatındaki nazım türlerinden devriye, insanoğlunun yaratılışını anlatan şiirlerdir. Bu tür şiirlerde devir nazariyesi/kuramı/teorisinden söz edilir. Devir kuramı, Hz. Muhammed’in “Ben nebi iken Âdem su ile çamur arasındaydı” hadisi ile yakından ilişkilidir.
Tasavvufçulara göre vücut halinde bulunan Hz. Muhammed yeryüzüne sonradan gelmiş iken ruh durumundaki Hz. Muhammed dünya yaratılmadan evvel de bulunmaktadır. Vakti gelen ruhlar yaşadığımız dünyaya gelir, sonra da Allah’a gider. Bunları anlatan şiirlere devriye adı verilir.
Devriyenin Özellikleri
- Devir kuramını anlatır.
- İnsanoğlunun Allah’tan gelerek tekrar Allah’a dönmesi düşüncesini ele alır.
- Söz konusu metinler felsefi konuları işlediklerinden anlaşılması çok zordur.
- Genellikle Alevi-Bektaşi şairleri tarafıdan söylenir.
- 11’li hece ölçüsüyle yazılır.
- Ölçüsü kafiye açısından ilahi gibidir.
- Bu metinlerde dil sadedir fakat bazen Arapça ve Farsça sözcükler de tercih edilir.
Devriye Örnekleri
1
Ak süt iken kızıl kana karışıp
Emr-i Hak’la coşup cevlana geldim
Mâ-i carî ile akıp yarışıp
Katre-i na-çizden ummana geldim
Dokuz ay on gün batn-ı maderde
Kudretten gözüme çekildi perde
Vaktim tamam olup ahiri yerde
Çıkıp ten donundan cihana geldim
Hakikat meyinden nûş edip kanıp
Can gözlerim o gafletten uyanıp
Kudretten her türlü renge boyanıp
Bu âlem-i nakş u elvana geldim
Bir zerreyim âfitâbımdan durum
Aşk ile mesrurum kalbi pür-nûrum
Ta ezelden zevk-ı seyre mecburum
Seyr ü sülük edip seyrana geldim
Hüsni
2
KIRKLAR MEYDANINA VARDIM
Kırklar meydanına vardım
Gel beru ey cân dediler
İzzet ile selâm verdim
Gel işte meydân dediler
Kırklar bir yerde durdular
Otur deyu yer verdiler
Önüme sofra yazdılar
El lokmaya sun dediler
Kırkların kalbi durudur
Gelenin kalbin arıdır
Gelişin kanden beridir
Söyle sen kimsin dediler
Gir semâa bile oyna
Silinsün açılsun ayna
Kırk yıl kazanda dur kayna
Dahi çiğ bu ten dediler
Gördüğünü gözün ile
Söyleme sen sözün ile
Andan sonra bizim ile
Olasın mihmân dediler
Düşme dünyâ mihnetine
Tâlib ol Hak hazretine
Âb-ı zemzem şerbetine
Parmağını ban dediler
Şah Hatâyî’m nedir hâlin
Hakk’a şükr et kaldır dilin
Gaybetten kese gör dilin
Her kula yeksân dediler
Şah Hatayi